De fundering brengt de belasting van het bouwwerk over naar draagkrachtige grondlagen. Er is sprake van een goede fundering als het bouwwerk niet verder in de grond zakt dan toelaatbar. Dit voorkomt hinderlijke grote zakkingen (zettingen) en zakkingsverschillen.

Gebouwen kunnen op twee manieren gefundeerd worden:

• Fundering op palen
• Fundering op staal
  
  

Fundering op palen

Een fundering op palen is geschikt als de draagkrachtige laag ver beneden de onderzijde van het gebouw ligt. Binnen dit type funderen onderscheiden we prefab betonpalen en grondgevormde palen.

Er zijn diverse methoden beschikbaar om de funderingspalen in de grond te brengen. Het gaat om heien, trillen, drukken, schroefboren en boren. Eenmaal in de grond kan de paal op twee manieren draagkracht bieden:

• Wrijving met omliggende grond
  Als de paal niet tot in de vaste laag reikt zal deze het draagvermogen ontlenen aan wrijving met de omliggende grond. De paal staat ‘op kleef’.
  
  
• Paalpunt en positieve kleef
  Als de paal tot in de vaste (zand)laag reikt zal deze het draagvermogen ontlenen aan zowel de paalpunt als de positieve kleef (vooral in de zandlaag). De paal staat ‘op stuit’.
  
  

Tip: met name houten palen hebben veel ‘positieve kleef’. Dit is de opwaartse kracht die tijdens het inheien ontstaat. Het draagt (sterk) bij aan het draagvermogen.

Fundering op staal

Een fundering op staal is geschikt bij een draagkrachtige laag op geringe diepte onder het maaiveld. Het is een rechtstreekse fundering, bijvoorbeeld op een laag vastgepakt zand.

Gebruikelijk is een zandlaag van minimaal enkele meters. In sommige gevallen vraagt de situatie om een fundering op staal, ook bij matig dicht zand of zelfs klei. De ontwerper accepteert dan enige zettingen, door daar bij de constructie van het gebouw rekening mee te houden.

Tip: de benaming ‘op staal’ heeft niets te maken met eventueel staal. Het gaat in plaats daarvan om een verbrede voet, die zeker niet van staal hoeft te zijn.

Om de fundering op staal te kunnen aanleggen moet het aanlegniveau tot minimaal 0,8 meter beneden het maaiveld vorstvrij zijn. Als de grond bevriest neemt die namelijk in volume toe, waardoor dooi zou leiden tot een zetting.

Een dieperliggende fundering op staal heeft meer draagvermogen. Bij overbelasting zou de fundering namelijk bezwijken door grond die langs wigvormige schuifvlakken in beweging komt. Het gewicht van de bovenliggende grond werkt het afschuiven tegen. Een diepere fundering heeft meer bovenbelasting, die in dit geval gunstig werkt.

Houd bij een fundering op staal goed rekening met de grondwaterstand. Het bovenliggende grondpakket vormt de verticale druk in een grondmassa, verdeeld in korreldruk en waterdruk.

Een fundering op staal werd voorheen vaak uitgevoerd in baksteenmetselwerk. Tegenwoordig gaat het om beton, dat gewapend of ongewapend kan zijn. De funderingsstroken hebben een eenvoudige vorm en werden in het verleden al wel toegepast bij laagbouw met veel dragende muren. Het ging vooral om eengezinswoningen. Tegenwoordig wordt er alleen nog gewapend beton gebruikt. Bij een draagstructuur in de vorm van een kolommenskelet leiden de kolommen tot puntbelasting op de fundering. De fundering bestaat dan veelal uit grote en dikke betonplaten.

Welke type fundering?

Voor de keuze van de fundering vindt er een grondonderzoek plaats. Belangrijke grondsoorten in Nederland zijn zand, grind, klei en veen. Met name in het westen langs de rivieren komt in de bovenlaag veel klein voor.

Een grondonderzoek bestaat uit een meting van de grondwaterstand, grondboringen en sonderingen. Dit leidt tot de volgende informatie: bodemopbouw, grondwaterstand, diepte van de draagkrachtige laag en samendrukbaarheid van de grondlagen.

Als er sprake is van een slappe bovenlaag van klei of veen met daaronder op niet al te grote diepte een vaste zandlaag is een fundering op staal een optie. Een fundering op palen is niet mogelijk, omdat de palen te kort zouden worden. Om de fundering op staal goed te kunnen aanbrengen vindt er grondverbetering plaats. De slappe bovenlaag wordt verwijderd en vervangen door zand dat mechanisch of door trillen en stampen wordt verdicht.